Żródło :Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa
Piec razem z kominem oszczędzającym paliwa KRAKÓW 1804 roku część III
$ 4.
Przysposobienie materyałów na Piec
Zamyślając stawiać piec dymokrążny trzeba naypierwej przysposobić materyały. Woli i upodobaniu właściciela zostawiono jest z czego chce mieć piec wystawiony jakoż może on bydż czy z kafli czy z kamieni lub cegieł czy też z metalu przepis jednak terażniejszy ogranicza się na pospolity sposób stawiania pieca z kafli; kafle więc na powierzchnią cegła do środka na przedzielające ściany bądż palona bądż surowa ma się przygotować. Nie należy zapomnieć o przysposobieniu dobrej gliny i drucie do wiązania kafli, do zasklepienia wierzchnicy ,używają się zwyczajnie jak i w innych piecach żelazne pręty.do mocowania małego sklepienia nad ogniskiem potrzebują się trzy lub cztery sztabiki żelaza. Inne jeszcze sprzęty do pieca dymokrążnego są drzwiczki,popielnik ,kratka do ogniska i kołowrotek.
$. 5.
KSZTAŁT PIECA
Powierzchowny kształt pieca zawisł także od upodobania i woli właściciela. Mogą bydż piece dymokrężne, bądż okrągłe , bądż trójkątne albo wielokątne,tu się jednak i dla przyjętego pospolitego używania i dla łatwości tłomaczenia obiera czworokąt.
$.6.
Trzy ściany pieca dymokrążnego są zupełnie podobne do ścian zwyczajnych w piecach,ściana czwarta z której się pali jest odmienna i tu się nazywa główną ścianą.W tej widać drzwiczki do palenia popielnik do którego spadają popioły ,kołowrotek, piec zamykający, Wszystko to robi się z blachy żelaznej wszakże niezabronno jest właścicielowi przydać kazać ozdoby z mosiądzu.Postać ściany gównej okazuje na przyłączonej Tablicy Figura czyli Wystawnik ; a jest Popielnik, b kołowrotek , c drzwiczki . Wyszczególniejemy każdy z tych sprzętów.
$.7.
KSZTAŁT ŻELAZ POTRZEBOWANYCH DO PIECA
Popielnik są to drzwiczki które zamykają koryto pieca w zasadzie jego zrobione służące do oddymiania ognia na kracie w piecu połóżonego. Postać popielnika jeszcze nie wmurowanego wyraża Figura czyli wystawnik 2 a.b.c.d. jest rama, do której przymykają się drzwiczki po zamknięciu ich w miejscu K przytwierdzają al,bl,cl,dl, są wąsy przy ramie dla umocowania drzwiczek w murze, długość popielnika według linii cd dość kiedy jest 8 lub 9 calów,wysokość w linii c ,a,dwa lub trzy cale.
$ . 8.
Kołowrotek zamykajacy piec ,są to drzwiczki utwierdzone na pręcie żelaznym za pomocą tegoż pręta zamykające i odmykające wewnątrz pieca. Na głównej ścianie pieca Fig.1 b.niewidać ich tylko powierzchnią blachę i gałkę pręta.Kołowrotek cały wyobraża Figura czyli Wystawnik 3 a. g. jest pręt żelazny , długi w stosunku wielkości pieca ,wsuwany do ramy i drzwiczek żeby według odległości czeluści drzwiczki na nim dalej lub bliżej pomknięte być mogły, b,c,d,e, mała blacha taż sama którą widać na wierzchu pieca fig 1 b. r . osobne kółko na tejże powierzchni blasze położone przez które pręt środkiem przechodzi , a toż samo kółko jaśniej na Wystawniku 4 okazane jest , m. n . o. p. jest rama żelazna w mur komina w prawić się mająca mq.nq.pq.oq. wąsy dla utwierdzenia ramy w murze litery h,i,k,l, B2 znaczą same drzwiczki ,które pręt a,g, przymyka do ramy w mur stale w prawionej tak dalece ,że drzwiczki leżące w czeluściach komina za pomocą pręta mogą być zupełnie przywarte to jest h i do m.n. zaś k.l.do o.p. . W wystawniku 3 blacha b.c.d.e. ma także wąsy bf,cf,ef, takiż wąs bydż powinien przy d te wąsy trzymają blachę powierzchnią w murze czyli między kaflami ściany głównej . Taż sama blacha b c d e co jest na wystawniku 3 okazana jest na Wystawniku 4 dla tego żeby widzieć jak kółko r zębate ma być położone na tej blasze b,c,d,e, i pręt przez niego przewleczony w miejscu r, t,. W kółku samym zębatym jest miejsce na pręt czworokątne, żeby kółko wraz z prętem obracało się , a blasze zaś pod kółkiem ,otwór ma być okrągły .dla łatwiejszego ruchu pręta . Sam pręt w miejscu gdzie na niego drzwiczki h,i,k,l, na fig 3 są nawleczone ma być cały czteroboczny aby drzwiczki utrzymywał ,gdziekolwiek na nim do czeluści posunąć je przypadnie w końcu tylko g, ma być zaokrąglony ,aby gdy się położy na cegle lub na panewce żelaznej łatwo obracał się i niedozwolił im innego obrotu jak razem ze sobą. Na wystawniku 4 litera s jest sprężynka utrzymująca się na czopie u która sprawuje że drzwiczki w środku pieca powoli tylko ile karby kółka dozwolą posuwają się ku ramie wmurowanej. Zamykanie się stopniami drzwiczek w piecu objaśnia Wystawnik 5 . Niech ab znaczy wysokość czeluść ,przez które dym z pieca do komina wychodzi. Linia cb niech oznacza drzwiczki kołowrotka leżące na trzonie komina które obrót swój mają na pręcie żelaznym w punkcie c gdy się na figurze 4 na kółku rt piecek s z jednego karbu na drugi posunie będą się drzwiczki z trzonu komina podnosić do góry dla zamknięcia czeluści przez linie ce cf cg ch ck cl cm cn co aż nakoniec drzwiczki cd przyjdą do ba i całe czeluście zamkną lub też cokolwiek zostawia piecowi oddechu , gdy staną naprzykład na m, n lub o . Trafia się niepilność mularza , że nie dobrze pręt na kółku zębatym przy zakładaniu ułoży, a przeto piesek na Figurze 4 gdy zostanie na pierwszym karbie ale na innym, drzwiczki w piecu zamurowane nie mogą mieć takiego obrotu jak go okazuje Wystawnik 5 nim więc Kołowrotek zamurowany będzie należy wprzód próbować aby był ułożony iżby według figury 5 mógł się zamykać od cd do ba. Drzwiczki kołowrotka na fig, 3 dosyć jest gdy szerokie i wysokie po 8 calów , blacha powierzchowna b,c,d,e, czyli takaż sama na fig 4 b,c,d,e, dość gdy będzie szeroka i wysoka po cztery lub pięć calów,kółko zębate im jest większe tym lepiej dzieli otwór pieca w czeluściach.