Najnowsze Sposoby stawiania pieców i kuchni oraz środki zapobiegające Dymieniu  Wydawnictwo i Druk  Józefa Czecha  Kraków   1839 rok                                                                                                     ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————-Pomimo upowszechniających się sposobów ogrzewania domów  naszych za pomocą pieców ogólnych przesyłających ciepło do wszystkich jego mieszkań i pomimo codziennych w tym względzie       udoskonaleń, nieprzestanie ogrzewanie pojedynczemi piecami być najużywańszem,ponieważ najwięcej zaspakaja niepoliczonych drobiazgowych      potrzeb w codziennym życiu naszem .                   Minęły wieki a nikt prawie nie zwrócił swych zdólności naukowych i nieprzybył w pomoc klecącym piece murazom; dopiero z powiększeniem się drogości opału, potrzeba znagliła ludzi zwócić uwagę na ten ważny przedmiot i od tego też czasu,to jest od lat 40 do 50 stosowniejsze izbowe piece w Niemczech upowszechniać się zaczęły. -Jaki jest najstosówniejszy piec ? nie można ogólnie     i stanowczo odpowiedzieć,albowiem rozmaitość ich przeznaczeń wymaga rozmaitych narządów ,przeto nim wykład dalszy to pytanie każdemu rozwiąże wykażmy,jakim powinien być taki piec .     warunki potrzebne do dobrego pieca pokojowego są następujące :                                                                                                                                                                                                                                       1.Powinien pokój szybko ogrzewać.                                                                                                                                                                                                                                                                                                   2. Powinien to  rozgrzanie trwale i jednostajnie utrzymywać.                                                                                                                                                                                                                                                       3. Nie powinien być zdrowiu szkodliwy.                                                                                                                                                                                                                                                                                             4. Powinien najmniejszą przestrzeń pokoju zajmować.                                                                                                                                                                                                                                                             5.Powinien na koniec palny materyiał oszczędzać .                                                                                                                                                                                                                                                                         Jakkolwiek wszystkie te warunki są potrzebne do dobroci pieca ,przecież doświadczenie osiągnieniu ich sprzeciwia się a mianowicie dwóm pierwszym zwyż wymienionym warunkom zadosyć       stać się w zupełności nie może bo oba te warunki wymagają użycia do ich zupełnego osiągnięcia przeciwnych środków.Przecież te środki dadzą się jednak zjednoczyć i niejako połączyć ,ażeby         obom tym warunkom o tyle zadosyć uczyniły, o ile tego wymaga pospolita domowa potrzeba i przeznaczenie pieca.  W tym celu potrzeba naprzód rozważyć czy piec służyć ma do szybkiego i przemijającego rozgrzania czyli   też do trwałego i jednostajnego. W pierwszym z tych przypadków potrzeba aby był piec zbudowanym z dobrych przewodników ciepła ,takiemi są metale                     odpowiadające wymienionemu celowi,a mianowicie żelazo jako najtańsze i najtrwalsze.Im cieńsze jest żelazo tem prędzej uskutecznia się ogrzanie ,więc prędzej w blaszanym żelaznym aniżeli w lanym piecu ale i ochłodzenie w tymże samym stosunku prędsze następuje.Żelazne więc piece  są szczególniej przydatne w oberżach w  słuchalniach w miejscach widowisk i.t p. ogólnie dla wszystkich gmachów ,które pospolicie na godziny ogrzewane bywają i dla łagodniejszych klimatów,gdzie po większej  części tylko rano i z wieczora małego ogrzania potrzeba.- W drugim z tych powyższych przypadków przeznaczony piec do jednostajnego trwałego ogrzewania musi być  wzniesiony z takiego materyału  któryby  otrzmane  ciepło długo w sobie zatrzymywał, to jest: złych       przewodników ciepłai z tego powodu na ten cel używają wypalanej gliny a im trwalsze i jednostajniejsze ma być opalanie tem grubszemi muszą być ściany pieca.                                                                 Gliniane więc piece są dla naszego klimatu do ogrzania zwyczajnych pokojów w ogólności najstosowniejsze. Nim przystąpimy do bliższego opisania najznakomitszych gatunków pieców  uczynimy tu z względu na powyższe warunki następujące uwagi : —    Aby zdrowiu nie szkodzić potrzeba na to szczególniej uważać,izby piec zmianę powietrza w pokoju przyspieszał. – W tym względzie piece w których się pokoju palą mają pierwszeństwo ostatniego sposobu opalania koniecznie nie wymagają,należy stale pierwszego się trzymać,który się zresztą i do każdego gatunku pieca da  zastosować. Jedynym względem zalecającym opalanie od zewnątrz jest zupełne unikanie dymu w pokoju ale piec chociaż z pokoju opalany  nie będzie się dymił,jeżeli jest dobrze zbudowanym i usunięte są przyczyny wpływające na dymienie .Potem potrzeba jeszcze ze względu na zdrowie  niezaprzeczenie jednostajnie ogrzewającym glinianym piecom pierwszeństwo oddać przed żelaznymi wydającymi nierówne i przemijające ciepło. Co się tyczy przestrzeni którą piec w pokoju  częścią sam zajmuje częścią przez zbyteczne ogrzanie nieużyteczną czyni, najdogodniejszym        zdaje się na pierwszy rzut oka ten piec który bezpośrednio najmniejsze miejsce zajmuje .To jednakże o tyle tylko jest prawdziwe o ile piec jest w stosunku  z wielkością pokoju i z uwagą na                żądane prędsze i trwalsze ogrzanie jako też największe oszczędzanie palnego materiału. Jeżeli piec ma być mniejszy  by jak najmniej miejsca zajmował to skutek nie odpowie oczekiwaniu , kiedy nie  będziemy mieli względu na powyższe uwagi.Albowiem chociaż większy piec więcej miejsca potrzebuje, to mniejszy znów musi być częściej i mocniej być opalanym,ażeby przy swojej małej powierzchni równy skutek wydał; więc większa część pokoju przylegała piecowi przez zbyteczne rozgrzanie staje się nie użyteczną i strata ta jest daleko większą aniżeli otrzymana korzyść przez oszczędzanie miejsca użytego na piec .Dla tego gdzie szczególne okoliczności np położenie drzwi nie wymagają ograniczenia pieca na najmniejszy, używanie takowych  nie jest korzystne.                   Ogólnie w tym względzie orzec można że piece żelazne a najbardziej blaszane chociaż najmniejsze jednak dla nieprzyjemnego promienistego ciepła za więcej miejsca potrzebujące uważane        być powinny, a niżeli wielkie kaflowe a nawet ruskie piece najwięcej objętości mające. Aby uzyskać jak największą oszczędność palnego materiału potrzeba na następujące względy uważać :                 I.Część pieca ,w której się ogień pali, potrzeba ograniczyć wystarczającą do żywego wypalenia użytego materiału. Każde powiększenie tejże zmniejsza działanie opalania,gdyż zażewie i płomień   nie dosyć na otaczające ściany działać może.Potrzeba tu  uważać że im mniejszy płomień wydaje materiał tem większego potrzeba ograniczenia  miejsca na ogień przeznaczonego a szczególniej co do wysokości i tak przy torfie i węglach kamiennych mniejsze miejsce to być powinno niżli przy drzewie. Słowem jeżeli miejsce na ogień przeznaczone nie będzie zbytecznie rozległe,wtedy promień rozciąga się po otaczających ścianach zamiast końcami ich się  dotykać i sprawia najmocniejsze ogrzanie.                                                                                                                                                                     II.  Lufta i rury nie powinny być obszerniejszymi niż potrzeba do żywego przeciągu gorącego dymu.  – Przy  pierwszym lufcie jest to tem ważniejsze, że tu także spalenie dymu nastąpić może czego pod dwojakim względem życzyćby należało.Z resztą powinny przeciągi od ogniska aż do wejścia w komin o tyle o ile to być może jednakowej szerokości,w żadnym razie się nie zwężać.                         Dla zwyczajnych pokojowych pieców najstosowniejsze jest przecięcie od 25 do 50 cali kwadratowych,bo szersze lufta osłabiają ciąg powietrza. Lufta i rury muszą być dostatecznie długiemi           ażeby ich ściany wywiązane ciepło dostatecznie przyjąć mogły ,bo bez tego przybywa dym zbyt gorący do komina,a ciepło się marnuje.Tym czasemi to ma swoje granice ,albowiem potrzeba ażeby dym w temperaturze 60-80 stopni Reaumura do komina wstępował, ponieważ   bez tego nie było by dostatecznego przeciągu powietrza i piec łatwoby wydymiał,a nawet tak nazwana szklista sadza przyczyną oprócz innych przypadków zapalenie się w luftach i kominach.  Czyli części mają być pionowo lub poziomo poprowadzone jest  rzęczą obojętną; wybór jednego lub drugiego zależy tylko od budowy pieca.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     III. Oszczędzanie materiału palnego jest tem większe im mniej powietrza podczas palenia się przez piec przeciąga  ,byleby jego ilość do spalania była dostateczną, dla tego najkorzystniej  będzie       gdy ognisko jest wypełnione palnym materyałem a wypalenie     przy otwartych drzwiczkach odbywa się żywo. gdy palenie ustaje,drzwiczki powoli a nakoniec całkiem zamykają się                                a tym sposobem pęd powietrza przez piec zatrzymywanym bywa. Zatkanie to najlepiej jest wykonanem gdy także zamykamy klapę w komin wstępującej rury. Tutaj trzeba mieć się na baczności       szczególniej przy paleniu węglami kamiennemi ażeby węglom zostawić czas zupełnie się wypalić,albowiem w przeciwnym razie w w piecu wywięzujący się   z węgla gaz kwasu węglowego                   przedziera się przez otwory drzwiczek i zdrowiu a nawet życiu  niebezpieczeństwem grozi,czego miewamy okropne przykłady.Jeżeli zaś     przeciwnie powyższonemu sposobowi tylko bardzo    mało palnego materyału kładzie się i ten powoli nie przy pełnym płomieniu wypala się, to ciągnie podczas wypalania stosunkowo zwiększa ilość powietrza przez piec  , a stąd powstające                     ochłodzenie zmniejsza działanie ognia, a tem samem ogrzanie pieca. To ochłodzenie jest naturalnie największe w tych piecach które na zewnątrz z miejsca nieogrzanego palone bywają,dla tego też ogrzewanie z wewnątrz  czyli   z pokoju także w ekonomicznym względzie zasługuje na pierwszeństwo.                                                                                                                                                                           IV. Jest rzeczą istotną ażeby pod czas palenia   pozostający dym który jest produktem niedokładnego wypalenia o tyle  o ile być może w piecu spalony został bo przez to osiągamy wzmocnienie ognie i mamy tę korzyść że się lufta i rury   od sadzy czysto zachowują dla tego też pod tym względem dobrze urządzone piece tylko bardzo rzadko potrzebują wycierania . W ogólności przyspiesza się spalanie dymu w piecu ,gdy zrobiemy otwór prowadzący z ogniska do pierwszego luftu dosyć ciasny tak iż dym skupiać w nim musi a pod tym względem bardzo stosownem okazało się następujące urządzenie    :        W tylnej części ogniska przytykającej do pierwszego luftu gdzie dym wznosi się przeprowadza się mała rurka przez dno ogniska,przez którą przechodzi powietrze         do spalenia dymu potrzebne,lecz to dostarczenie powietrza musi być bardzo małe, bo inaczej nastąpiło by mocne ochłódzenie.                                                                                                                                V. Nakoniec piec powinien być tak urzadzonym ażeby powierzchnia zewnętrzna jego stykająca się z powietrzem pokoju niepotrzebowała  zbyt wysokiej temperatury przyjąć, ażeby żądane ciepło      w pokoju sprawić przeto ta powierzchnia powinna być dostatecznie wielką bo w przeciwnym razie powietrze ogrzane wstępuje szybkom do góry i utraca swoje ciepło oddając go sufitowi,                  zamiast go udzielić wprzódy powietrzu w dolnej części pokoju będącemu . Doświadczenie naucza że z danej ilości palnego materiału w ten czas osiąga się najlepszy skutek w tym względzie               gdy zewnętrzna powierzchnia pieca tylko na 60-do 80 stopni Reaumura ogrzaną być potrzebuje. Także z tego powodu jeżeli inne okoliczności pozwalają szczególniej w wysokich pokojach                 potrzeba dać pierwszeństwo większym glinianym piecom od mniejszych żelaznych.Na tem kończąc te ogólne uwagi przystępujemy do przedstawienia rozmaitych pieców.